Τα τραγούδια των Σαρακατσάνων και οι χοροί τους
Τα τραγούδια των Σαρακατσάνων είναι αμέτρητα, είναι το κύριο διασκεδαστικό τους μέσο και όχι τόσο ο χορός.
Οι φλογέρες είναι το μόνο μουσικό τους όργανο. Μά ποτέ με τη φλογέρα δεν συνοδεύουν τα τραγούδια του.
Μπορεί να αλλάξει το κείμενο τους, αλλά η μελωδία τους μένει η ίδια η παλιά.
Με τα τραγούδια διασκεδάζουν ώρες ατέλειωτες στις γιορτές και στα πανηγύρια .
Και επειδή δεν έχουν μουσικά όργανα, τα τραγουδουν και τα χορεύουν.
Τα τραγούδια τα διακρίνουν σε αντρίκεια και γυναικεία.
Τα αντρικεία είναι όλα όσα λένε οι άντρες στα γλέντια και στους χορούς και τα γυναικεία είναι αυτά που τραγουδάνε στο γάμο τα κοριτσια και οι νιόπαντρες όπως επίσης και όλα τα μοιρολόγια που τα ξέρουν καλύτερα απ όλες οι περασμένες και οι γριές.
Τα αντρίκεια τραγούδια τα διακρίνουν σε εκείνα που λένε γύρω από την τάβλα,φόντας τρώνε και γλεντάνε,της τάβλας, και σε εκείνα που τραγουδούν,φόντας χορεύουν τραβάνε.
Τέτοια είναι πολλά όπως: Του δρόσου του καπετάνιου,Στο μνήμα του κλεύτη,Του Ρόβα κ.τ.λ
Γενικά όλα τα τραγούδια τους διακρίνονται σε ιστορικά,σε κλεύτικα,σε τσοπανικα,σε ληστρικά, σε τραγούδια της αγάπης…Ανάμεσα σε αυτά τα περισσότερα έχουν περιεχόμενο από την Επανάσταση και υμνούν τους αγωνιστές του 21΄΄.
Οι χοροί, τους οποίους διατήρησαν μέχρι σήμερα οι Σαρακατσάνοι είναι:
1. Συρτός - Αρχαιοελληνικός χορός, τον οποίο ό Όμηρος περιγράφει στα έπη του και τον αναφέρει ως "όρμο". Μορφή του είναι ό Συρτός αργός, σε αργότερο ρυθμό.
2. Κάτσα - Κλέφτικος χορός, τον όποιο διατήρησαν ανόθευτο μέχρι σήμερα οι Σαρακατσάνοι και συμβολίζει την ανυπότακτη ψυχή και περηφάνια των κλεφτών στους αγώνες κατά των κατακτητών.
3. Καλτσάδικος - Κλέφτικος χορός, πού και αυτός εκφράζει τα συναισθήματα των αγωνιστών στην περίοδο του αγώνα.
4. Νυφιάτικος - Χορός της αγάπης, στον οποίο εκφράζεται η γυναικεία χάρη με λικνιστές κινήσεις.
5. Ζωναράδικος - Αργός ανάλαφρος χορός, πού το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι το πιάσιμο από τα ζωνάρια των χορευτών. Η μορφή αυτού του χορού υπάρχει σε αρχαίες χορευτικές παραστάσεις, καθώς και σε βυζαντινές.
6. Πιπέρι - Χορός πού χορεύεται σε πάρα πολλές περιοχές της Ελλάδος. Πέρα από το σατιρικό χαρακτήρα πού έχει, συμβολίζει και τον ξεσηκωμό των παλικαριών κατά του Τούρκου κατακτητή. Ένας τέτοιος χορός δεν θα μπορούσε να μη χορεύεται και από τους Σαρακατσάνους μετά από γλέντι και χαρά.
7. Κτσάδικος - Κλέφτικος χορός, πού με το συγκεκριμένο τραγούδι συμβολίζει την τιμή και την πίστη προς το πρόσωπο του Καπετάνιου πού σκοτώθηκε στον αγώνα για τη λευτεριά της Πατρίδας.
8. Σταυρωτός - Κλέφτικος χορός, πού εκφράζει και συμβολίζει την αλληλεγγύη πού έδειχναν μεταξύ τους οι κλέφτες στον αγώνα για λευτεριά, δίνοντας όρκο στο σύμβολο της πίστεως του σταυρού πού σχημάτιζαν με τα χέρια στις χορευτικές κινήσεις.
9. Τσάμικος - Κλέφτικος χορός. Είναι ό νικητήριος παιάνας. Χορευόταν σ' όλες τις στιγμές του αγώνα. Εκφράζει τη χαρά, τον ενθουσιασμό και την έξαρση της νίκης.
10. Τσάμικος γυναικείος - και η Σαρακατσάνα γυναίκα, νιώθοντας και αυτή την ανάγκη να προσφέρει στον αγώνα για λευτεριά, εκφράζει το συναίσθημα αυτής της περηφάνιας μ' αυτόν το χορό, με κινήσεις πού τονίζουν και τη γυναικεία ομορφιά και χάρη.
11. Στά τρία - Χορός αργός και πολύ απλός στη χορογραφία του. Χορεύεται με πάρα πολλά τραγούδια, συνήθως της αγάπης, κυρίως από τις γυναίκες στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ό ίδιος ρυθμός συνηθίζεται να χορεύεται και στην Ήπειρο.
12. Μενούσης - Χορός της Ηπείρου, ελαφρά ζωηρός. Χορεύεται μόνο με το συγκεκριμένο τραγούδι, από το όποιο και έχει πάρει την ονομασία του.
Τα τραγούδια των Σαρακατσάνων είναι αμέτρητα, είναι το κύριο διασκεδαστικό τους μέσο και όχι τόσο ο χορός.
Οι φλογέρες είναι το μόνο μουσικό τους όργανο. Μά ποτέ με τη φλογέρα δεν συνοδεύουν τα τραγούδια του.
Μπορεί να αλλάξει το κείμενο τους, αλλά η μελωδία τους μένει η ίδια η παλιά.
Με τα τραγούδια διασκεδάζουν ώρες ατέλειωτες στις γιορτές και στα πανηγύρια .
Και επειδή δεν έχουν μουσικά όργανα, τα τραγουδουν και τα χορεύουν.
Τα τραγούδια τα διακρίνουν σε αντρίκεια και γυναικεία.
Τα αντρικεία είναι όλα όσα λένε οι άντρες στα γλέντια και στους χορούς και τα γυναικεία είναι αυτά που τραγουδάνε στο γάμο τα κοριτσια και οι νιόπαντρες όπως επίσης και όλα τα μοιρολόγια που τα ξέρουν καλύτερα απ όλες οι περασμένες και οι γριές.
Τα αντρίκεια τραγούδια τα διακρίνουν σε εκείνα που λένε γύρω από την τάβλα,φόντας τρώνε και γλεντάνε,της τάβλας, και σε εκείνα που τραγουδούν,φόντας χορεύουν τραβάνε.
Τέτοια είναι πολλά όπως: Του δρόσου του καπετάνιου,Στο μνήμα του κλεύτη,Του Ρόβα κ.τ.λ
Γενικά όλα τα τραγούδια τους διακρίνονται σε ιστορικά,σε κλεύτικα,σε τσοπανικα,σε ληστρικά, σε τραγούδια της αγάπης…Ανάμεσα σε αυτά τα περισσότερα έχουν περιεχόμενο από την Επανάσταση και υμνούν τους αγωνιστές του 21΄΄.
Οι χοροί, τους οποίους διατήρησαν μέχρι σήμερα οι Σαρακατσάνοι είναι:
1. Συρτός - Αρχαιοελληνικός χορός, τον οποίο ό Όμηρος περιγράφει στα έπη του και τον αναφέρει ως "όρμο". Μορφή του είναι ό Συρτός αργός, σε αργότερο ρυθμό.
2. Κάτσα - Κλέφτικος χορός, τον όποιο διατήρησαν ανόθευτο μέχρι σήμερα οι Σαρακατσάνοι και συμβολίζει την ανυπότακτη ψυχή και περηφάνια των κλεφτών στους αγώνες κατά των κατακτητών.
3. Καλτσάδικος - Κλέφτικος χορός, πού και αυτός εκφράζει τα συναισθήματα των αγωνιστών στην περίοδο του αγώνα.
4. Νυφιάτικος - Χορός της αγάπης, στον οποίο εκφράζεται η γυναικεία χάρη με λικνιστές κινήσεις.
5. Ζωναράδικος - Αργός ανάλαφρος χορός, πού το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι το πιάσιμο από τα ζωνάρια των χορευτών. Η μορφή αυτού του χορού υπάρχει σε αρχαίες χορευτικές παραστάσεις, καθώς και σε βυζαντινές.
6. Πιπέρι - Χορός πού χορεύεται σε πάρα πολλές περιοχές της Ελλάδος. Πέρα από το σατιρικό χαρακτήρα πού έχει, συμβολίζει και τον ξεσηκωμό των παλικαριών κατά του Τούρκου κατακτητή. Ένας τέτοιος χορός δεν θα μπορούσε να μη χορεύεται και από τους Σαρακατσάνους μετά από γλέντι και χαρά.
7. Κτσάδικος - Κλέφτικος χορός, πού με το συγκεκριμένο τραγούδι συμβολίζει την τιμή και την πίστη προς το πρόσωπο του Καπετάνιου πού σκοτώθηκε στον αγώνα για τη λευτεριά της Πατρίδας.
8. Σταυρωτός - Κλέφτικος χορός, πού εκφράζει και συμβολίζει την αλληλεγγύη πού έδειχναν μεταξύ τους οι κλέφτες στον αγώνα για λευτεριά, δίνοντας όρκο στο σύμβολο της πίστεως του σταυρού πού σχημάτιζαν με τα χέρια στις χορευτικές κινήσεις.
10. Τσάμικος γυναικείος - και η Σαρακατσάνα γυναίκα, νιώθοντας και αυτή την ανάγκη να προσφέρει στον αγώνα για λευτεριά, εκφράζει το συναίσθημα αυτής της περηφάνιας μ' αυτόν το χορό, με κινήσεις πού τονίζουν και τη γυναικεία ομορφιά και χάρη.
11. Στά τρία - Χορός αργός και πολύ απλός στη χορογραφία του. Χορεύεται με πάρα πολλά τραγούδια, συνήθως της αγάπης, κυρίως από τις γυναίκες στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ό ίδιος ρυθμός συνηθίζεται να χορεύεται και στην Ήπειρο.
12. Μενούσης - Χορός της Ηπείρου, ελαφρά ζωηρός. Χορεύεται μόνο με το συγκεκριμένο τραγούδι, από το όποιο και έχει πάρει την ονομασία του.
Οι Αγραφιώτες Σαρακατσάνοι στο πέρασμα των χρόνων
Οι Αγραφιώτες Σαρακατσάνοι, απλοί και πρωτόγονοι,
σπαρμένοι σ’ όλο τον κόσμο της Ελληνικής χερσονήσου, αμόλυντοι από αλλόφυλες επιμιξίες, με οδηγό τους το ένστικτο της αυτοσυντήρησης , διαγράφουν τόσα χρόνια στον ίδιο χώρο την ιδιότυπη και ανεξάρτητη σταδιοδρομία τους.
Κι αν αντιστάθηκαν με πείσμα και αντέδρασαν αποτελεσματικά, με πρωτόγονο τρόπο, και στάθηκαν ενάντια σε κάθε εκπολιτιστική επίδραση ,κι αν σώσανε αγνό το χαρακτήρα της Ελληνικής φυλής, τη δύναμη την άντλησαν από τις ειδικές βιοτικές τους συνθήκες, από το τραχύ φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον.
Κι αν αντιστάθηκαν με πείσμα και αντέδρασαν αποτελεσματικά, με πρωτόγονο τρόπο, και στάθηκαν ενάντια σε κάθε εκπολιτιστική επίδραση ,κι αν σώσανε αγνό το χαρακτήρα της Ελληνικής φυλής, τη δύναμη την άντλησαν από τις ειδικές βιοτικές τους συνθήκες, από το τραχύ φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον.
Στενά δεμένοι με την φύση και τα φαινόμενά της, αλλά και με όσα βρήκαν καθιερωμένα από τους προγόνους τους, κλείνουν μέσα στη ζωή τους παμπάλαια μυστικά, που απηχούν αντίλαλους από εποχές απροσδιόριστα μακρυνές. 
Διατηρούν στα κοινωνικά ήθη και έθιμα τους, στις δεισιδαιμονες πίστεις τους, στην τέχνη τους,στοιχεία που η απαρχή τους πρέπει να ζητηθεί στ’ αρχέγονα ελληνικά φύλα.
Διατηρούν στα κοινωνικά ήθη και έθιμα τους, στις δεισιδαιμονες πίστεις τους, στην τέχνη τους,στοιχεία που η απαρχή τους πρέπει να ζητηθεί στ’ αρχέγονα ελληνικά φύλα. Τα παρωνύμια των Σαρακατσάνων απ’ τ’ Άγραφα
Τα παρωνύμια των Σαρακατσάνων είναι πάμπολλα στην κάθε περιφέρεια και για κάθε είδους χαρακτηρισμό. 
Έτσι τα δίνουν και στ’άτομα και σπάνια ξεφεύγει Σαρακατσάνος που να μην έχει το παρατσούκλι του.
Όσους έχουν λιγότερα πρόβατα και περισσότερα γίδια τους λέγανε “Μανταβέληδες και Βλαχούληδες” ενώ όσους δεν είχαν τσέλιγγα και σμίγαν τα πρόβατά τους τρείς-τέσσερες οικογένειες μαζί τους λέγαν “Tσαποτότηδες”.
Πολλοί Ξηρομερίτες Σαρακατσάνοι που πάνε στ’ Αγραφιώτικα βουνά λέγαν αυτούς που κατεβαίνουν απ’ τα Τζουμέρκα στο Ξηρόμερο “Ελαφρομπαλάντζες” επειδή μένουν σε σπανά μέρη, δίχως μπόλικο χορτάρι και είναι και οι ίδιοι πολύ φτωχοί.
Οι Σαρακατσάνοι των Αγράφων λέγανε “ Λογγήσιους” αυτούς που πηγαίνουν το καλοκαίρι γύρω στον Αλμυρό , σε κουτσολίβαδα κρυμμένα σε δάση από έλατα και δεν έχουν στ’ Άγραφα λιβάδια.
Επίσης λέγαν “Tουρκόβλαχους” τους Σαρακατσάνους της Θεσσαλίας επειδή κι όταν ακόμα στ ‘Άγραφα ανήκαν στο “ρωμαικό” αυτοί εξακολουθούσαν και πήγαιναν στο “ τούρκικο”.
Οι βιοτικές και κοινωνικές συνθήκες των Σαρακατσάνων, η πρωτόγονη, αποτραβηγμένη και σκορπισμένη στις τέσσερις άκρες της Βαλκανικής ζωή τους αποκλείουν κάθε εξελληνισμό.
Οι διαφορές τους με τους άλλους νομαδικούς ή ημινομαδικούς πληθυσμούς που έχουμε στην Ελλάδα ( Αρβανιτόβλαχους- Φρασεριώτες-Καραγκούνηδες-Κουτσόβλαχους-Κουπατσαραίους) στις αντιλήψεις και γενικά στον τρόπο και τον χαρακτήρα της ζωής, στα έθιμα, στις παραδόσεις , στο σπίτι,,στη φορεσιά, στην τέχνη, στα διακοσμητικά θέματα κ.λ.π--αν και οι περισσότεροι από τους τελευταίους είναι βοσκοί και ζουν κάτω από τους ίδιους όρους,γεωγραφικούς και κοινωνικούς—είναι πολλές και σημαντικές.
Η μελέτη των διαφορών τους αποδείχνει πως οι Σαρακατσάνοι είναι μία από αυτούς ξεχωριστή ράτσα.
Με πείσμα θαρρείς, έχουν σταματήσει οι Σαρακατσάνοι στην πρώτη βαθμίδα της κοινωνικής εξέλιξης, διατηρώντας αμάλαγη τη μορφή της ζωής τους δίχως την παραμικρή παραχώρηση στις άλλες προχωρημένες κοινωνικές μορφές που αναπτύχθηκαν γύρω τους.
Αρκεί να σημειωθεί από την άποψη τούτη πως ενώ οι Κουτσόβλαχοι σαν αποκαταστημένοι ημινομάδες, εκμεταλλεύτηκαν και βιοτεχνικά το κτηνοτροφικό επάγγελμα και οι περισσότεροι ασχολούνταν, όπως είναι γνωστό, με τις τέχνες και το εμπόριο, οι Σαρακατσάνοι ποτέ δεν εκμεταλλεύτηκαν βιοτεχνικά τα προ ιόντα τους και κανένας τους δεν σκέφτηκε να φτάσει ένα αντικείμενο για μεταπώληση.
Έτσι έμειναν αγνοί παραγωγοί πρώτων υλών που απ’ αυτές κρατούν ίσα ίσα ότι τους χρειάζεται για να συντηρηθούν και να ντυθούν και τις υπόλοιπες τις προσφέρουν στο εμπόριο για να τις επεξεργαστούν άλλοι.
Σύμβολο και «σήμα κατατεθέν» του σαρακατσάνικου γάμου είναι ο φλάμπουρας, ο οποίος θεωρείται εξέλιξη του βυζαντινού λαβάρου.
Αποτελείται από ένα μακρύ ξύλο, που χρησιμεύει ως κοντάρι της σημαίας. Στην κορυφή γίνεται ο ξύλινος σταυρός, στις τρεις κορυφές του οποίου τοποθετούνται τρία ολόκληρα μήλα ή ρόιδα, σύμβολα υγείας και γονιμότητας.
Στο κοντάρι ράβεται το μαντίλι, το οποίο είχε απαραίτητα σταυρό στη μέση. Το μαντίλι στολιζόταν με φρέντζες (διάφορες κορδέλες) και χαρχαγγέλια (κουδουνάκια). Σε παλαιότερη μορφή του ο φλάμπουρας ήταν πορφυρός, ενώ στις νεότερες εκδοχές του κυριαρχούν τα χρώματα της ελληνικής σημαίας δηλ., άσπρο και γαλάζιο.
Η κατασκευή του γινόταν με ιδιαίτερη ιεροτελεστία (με χορούς και ειδικά τραγούδια). Ο μπράτιμος ή φλαμπουριάρης ήταν ο συνοδός του γαμπρού και ο φύλακας του φλάμπουρα.
Με τον φλάμπουρα ξεκινούσε ο γάμος και το γλέντι. Ο κάθε πρωτοχορευτής τον κρατούσε ψηλά να προηγείται του χορού
Έτσι τα δίνουν και στ’άτομα και σπάνια ξεφεύγει Σαρακατσάνος που να μην έχει το παρατσούκλι του.Όσους έχουν λιγότερα πρόβατα και περισσότερα γίδια τους λέγανε “Μανταβέληδες και Βλαχούληδες” ενώ όσους δεν είχαν τσέλιγγα και σμίγαν τα πρόβατά τους τρείς-τέσσερες οικογένειες μαζί τους λέγαν “Tσαποτότηδες”.
Πολλοί Ξηρομερίτες Σαρακατσάνοι που πάνε στ’ Αγραφιώτικα βουνά λέγαν αυτούς που κατεβαίνουν απ’ τα Τζουμέρκα στο Ξηρόμερο “Ελαφρομπαλάντζες” επειδή μένουν σε σπανά μέρη, δίχως μπόλικο χορτάρι και είναι και οι ίδιοι πολύ φτωχοί.
Οι Σαρακατσάνοι των Αγράφων λέγανε “ Λογγήσιους” αυτούς που πηγαίνουν το καλοκαίρι γύρω στον Αλμυρό , σε κουτσολίβαδα κρυμμένα σε δάση από έλατα και δεν έχουν στ’ Άγραφα λιβάδια.Επίσης λέγαν “Tουρκόβλαχους” τους Σαρακατσάνους της Θεσσαλίας επειδή κι όταν ακόμα στ ‘Άγραφα ανήκαν στο “ρωμαικό” αυτοί εξακολουθούσαν και πήγαιναν στο “ τούρκικο”.
Διαφορές Σαρακατσάνων με άλλους πληθυσμούς
Οι βιοτικές και κοινωνικές συνθήκες των Σαρακατσάνων, η πρωτόγονη, αποτραβηγμένη και σκορπισμένη στις τέσσερις άκρες της Βαλκανικής ζωή τους αποκλείουν κάθε εξελληνισμό.Οι διαφορές τους με τους άλλους νομαδικούς ή ημινομαδικούς πληθυσμούς που έχουμε στην Ελλάδα ( Αρβανιτόβλαχους- Φρασεριώτες-Καραγκούνηδες-Κουτσόβλαχους-Κουπατσαραίους) στις αντιλήψεις και γενικά στον τρόπο και τον χαρακτήρα της ζωής, στα έθιμα, στις παραδόσεις , στο σπίτι,,στη φορεσιά, στην τέχνη, στα διακοσμητικά θέματα κ.λ.π--αν και οι περισσότεροι από τους τελευταίους είναι βοσκοί και ζουν κάτω από τους ίδιους όρους,γεωγραφικούς και κοινωνικούς—είναι πολλές και σημαντικές.
Η μελέτη των διαφορών τους αποδείχνει πως οι Σαρακατσάνοι είναι μία από αυτούς ξεχωριστή ράτσα.
Με πείσμα θαρρείς, έχουν σταματήσει οι Σαρακατσάνοι στην πρώτη βαθμίδα της κοινωνικής εξέλιξης, διατηρώντας αμάλαγη τη μορφή της ζωής τους δίχως την παραμικρή παραχώρηση στις άλλες προχωρημένες κοινωνικές μορφές που αναπτύχθηκαν γύρω τους.Αρκεί να σημειωθεί από την άποψη τούτη πως ενώ οι Κουτσόβλαχοι σαν αποκαταστημένοι ημινομάδες, εκμεταλλεύτηκαν και βιοτεχνικά το κτηνοτροφικό επάγγελμα και οι περισσότεροι ασχολούνταν, όπως είναι γνωστό, με τις τέχνες και το εμπόριο, οι Σαρακατσάνοι ποτέ δεν εκμεταλλεύτηκαν βιοτεχνικά τα προ ιόντα τους και κανένας τους δεν σκέφτηκε να φτάσει ένα αντικείμενο για μεταπώληση.
Έτσι έμειναν αγνοί παραγωγοί πρώτων υλών που απ’ αυτές κρατούν ίσα ίσα ότι τους χρειάζεται για να συντηρηθούν και να ντυθούν και τις υπόλοιπες τις προσφέρουν στο εμπόριο για να τις επεξεργαστούν άλλοι.
Αυτό το ιστολόγιο
Με σύνδεση από εδώ
Blogs απο όλη την Ελλάδα
Χρήσιμες συνδέσεις
Ο ιστός
Αυτό το ιστολόγιο
|
Με σύνδεση από εδώ
|
Blogs απο όλη την Ελλάδα
|
Χρήσιμες συνδέσεις
|
Ο ιστός
|
Κυριακή, 1 Νοεμβρίου 2009
Εξελληνισμένοι Βλάχοι ή γνήσιοι Έλληνες;
Αρκετοί ερευνητές σαν τον Theodor Capidan και τον Γιώργο Έξαρχο θεωρούν τους Σαρακατσάνους «εξελληνισμένους Βλάχους». Αντιθέτως, ο Γερμανός περιηγητής Gustav Weigand δεν αποκαλεί τους Σαρακατσάνους «εξελληνισμένους Βλάχους» όπως φαίνεται στο εξής κειμενό του [1]: «Ορισμένοι Αρωμούνοι πιστεύουν ακόμα ότι οι «Σαρακατσάνοι» (ή Καρακατσάνοι), ελληνόφωνοι βοσκοί της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας που ζουν στην εξοχή και που φοράν μια στολή που μοιάζει μ' αυτήν των Φαρσεριωτών, είναι αρωμουνικής καταγωγής. Εγώ με βάση τα χαρακτηριστικά τους και τον τρόπο ζωής τους, τους θεωρώ γνήσιους Έλληνες». 
Καταγωγή των Σαρακατσάνων
Σημερινές επιστημονικές έρευνες, όπως αυτή του ανθρωπολόγου καθηγητή πανεπιστημίου Άρη Πουλιανού, θεωρούν τον Σαρακατσάνο ως τον πιο κοντινό άνθρωπο στον αρχάνθρωπο των Πετραλώνων. Ο κος Πουλιανός είναι αυτός που ανακάλυψε το σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική, όπου μέσα βρήκε σκελετούς, από τις πρώτες ανθρώπινες μορφές που έζησαν στον Ευρωπαϊκό χώρο. Η αίσθηση αυτή, της πολύ παλιάς καταγωγής, κυριαρχεί απόλυτα στους Σαρακατσάνους. Γι΄αυτό και οι πιο στοχαστικοί, στο ερώτημα από πού κατάγεστε, δύσκολα απαντούν, ή όταν απαντούν λένε ότι είναι «δυό βολές ψευδοί Έλληνες».
Καταγωγή των ΣαρακατσάνωνΣημερινές επιστημονικές έρευνες, όπως αυτή του ανθρωπολόγου καθηγητή πανεπιστημίου Άρη Πουλιανού, θεωρούν τον Σαρακατσάνο ως τον πιο κοντινό άνθρωπο στον αρχάνθρωπο των Πετραλώνων. Ο κος Πουλιανός είναι αυτός που ανακάλυψε το σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική, όπου μέσα βρήκε σκελετούς, από τις πρώτες ανθρώπινες μορφές που έζησαν στον Ευρωπαϊκό χώρο. Η αίσθηση αυτή, της πολύ παλιάς καταγωγής, κυριαρχεί απόλυτα στους Σαρακατσάνους. Γι΄αυτό και οι πιο στοχαστικοί, στο ερώτημα από πού κατάγεστε, δύσκολα απαντούν, ή όταν απαντούν λένε ότι είναι «δυό βολές ψευδοί Έλληνες».
Σαρακατσάνοι ίσον Βλάχοι; Όχι.
Αιτία του «μπερδέματος» αποτέλεσε ο κοινός νομαδικός τρόπος ζωής και η κοινή ενασχόληση με την κτηνοτροφία και των Σαρακατσάνων και των Βλάχων.
Οι τελευταίοι ήταν, πριν από αιώνες, εγκατεστημένοι σε χωριά, ενώ οι Σαρακατσάνοι ήταν καθαροί νομάδες, δεν είχαν πουθενά χωριό.
Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Πάτρικ Λη Φέρμορ στο βιβλίο του «Ρούμελη. Οδοιπορικό στη Βόρεια Ελλάδα»:
«Αντίθετα από τους μισο-νομάδες της Ελλάδας- τους Κουτσόβλαχους και τους Καραγκούνιδες, που έχουν όλοι ορεινά χωριά από όπου αποδημούν και όπου ξαναγυρίζουν, αφού ταξιδέψουν τον μισό χρόνο για να βρουν βοσκές- οι Σαρακατσάνοι δεν έχουν δικό τους τίποτα πιο μόνιμο παρά τούτες τις κατοικίες από λυγαριά και βούρλο (σ.σ. οι καλύβες).
Όλοι τους όμως λογαριάζουν για πατρίδα τους κάποια ράχη, κάποια στάνη ή κάποια οροσειρά, όπου έχουν βοσκήσει τα πρόβατά τους, αιώνες τώρα, κάθε καλοκαίρι».
Η κύρια διαφορά: Οι Βλάχοι, εκτός από τα ελληνικά μιλούν και τα βλάχικα, ενώ οι Σαρακατσάνοι μιλούν μόνο ελληνικά, δεν έχουν απολύτως καμία άλλη γλώσσα ή διάλεκτο.
Άλλες διαφορές: Στην ενδυμασία, στα ήθη και έθιμα κ.ά.
Οι τελευταίοι ήταν, πριν από αιώνες, εγκατεστημένοι σε χωριά, ενώ οι Σαρακατσάνοι ήταν καθαροί νομάδες, δεν είχαν πουθενά χωριό.
Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Πάτρικ Λη Φέρμορ στο βιβλίο του «Ρούμελη. Οδοιπορικό στη Βόρεια Ελλάδα»:
«Αντίθετα από τους μισο-νομάδες της Ελλάδας- τους Κουτσόβλαχους και τους Καραγκούνιδες, που έχουν όλοι ορεινά χωριά από όπου αποδημούν και όπου ξαναγυρίζουν, αφού ταξιδέψουν τον μισό χρόνο για να βρουν βοσκές- οι Σαρακατσάνοι δεν έχουν δικό τους τίποτα πιο μόνιμο παρά τούτες τις κατοικίες από λυγαριά και βούρλο (σ.σ. οι καλύβες).
Όλοι τους όμως λογαριάζουν για πατρίδα τους κάποια ράχη, κάποια στάνη ή κάποια οροσειρά, όπου έχουν βοσκήσει τα πρόβατά τους, αιώνες τώρα, κάθε καλοκαίρι».Η κύρια διαφορά: Οι Βλάχοι, εκτός από τα ελληνικά μιλούν και τα βλάχικα, ενώ οι Σαρακατσάνοι μιλούν μόνο ελληνικά, δεν έχουν απολύτως καμία άλλη γλώσσα ή διάλεκτο.
Άλλες διαφορές: Στην ενδυμασία, στα ήθη και έθιμα κ.ά.
Το λάβαρο των Σαρακατσάνων...Ο φλάμπουρας...
Σύμβολο και «σήμα κατατεθέν» του σαρακατσάνικου γάμου είναι ο φλάμπουρας, ο οποίος θεωρείται εξέλιξη του βυζαντινού λαβάρου.Αποτελείται από ένα μακρύ ξύλο, που χρησιμεύει ως κοντάρι της σημαίας. Στην κορυφή γίνεται ο ξύλινος σταυρός, στις τρεις κορυφές του οποίου τοποθετούνται τρία ολόκληρα μήλα ή ρόιδα, σύμβολα υγείας και γονιμότητας.
Στο κοντάρι ράβεται το μαντίλι, το οποίο είχε απαραίτητα σταυρό στη μέση. Το μαντίλι στολιζόταν με φρέντζες (διάφορες κορδέλες) και χαρχαγγέλια (κουδουνάκια). Σε παλαιότερη μορφή του ο φλάμπουρας ήταν πορφυρός, ενώ στις νεότερες εκδοχές του κυριαρχούν τα χρώματα της ελληνικής σημαίας δηλ., άσπρο και γαλάζιο.
Η κατασκευή του γινόταν με ιδιαίτερη ιεροτελεστία (με χορούς και ειδικά τραγούδια). Ο μπράτιμος ή φλαμπουριάρης ήταν ο συνοδός του γαμπρού και ο φύλακας του φλάμπουρα.Με τον φλάμπουρα ξεκινούσε ο γάμος και το γλέντι. Ο κάθε πρωτοχορευτής τον κρατούσε ψηλά να προηγείται του χορού
Οι εποχικές μετακινήσεις των Σαρακατσάνων
Ο νομαδικός βίος των Σαρακατσάνων περιλάμβανε τις εποχικές μετακινήσεις. 
Την άνοιξη και συγκεκριμένα του Αη Γιώργη οι Σαρακατσάνοι ξεκινούσαν να ανέβουν το βουνό για να «ξεκαλοκαιριάσουν». Όλοι μαζί, στο «καραβάνι». Άνδρες, γυναικόπαιδα, κοπάδια.
Το φθινόπωρο, εκεί γύρω στη γιορτή του Αη Δημήτρη, εγκατέλειπαν το βουνό και κατέβαιναν «στα χειμαδιά» δηλ., στις πεδιάδες, στον κάμπο.
Ενδεικτικό της δύσκολης αυτής ζωής των Σαρακατσάνων είναι το εξής περιστατικό, που βρήκαμε στο βιβλίο του Ευριπίδη Μακρή «Ζωή και Παράδοση των Σαρακατσαναίων»:
«Ου Σπύρου Τζιμιρκιώτ΄ς ήταν γέρουντας. Ου Λευτέρ' Μάστουρας θέλησι να τουν π(ει)ράξ'
- Έμαθις μπαρμπα- Σπύρου;
- Τι πιδί μ΄;
- Βήκι ένα φάρμακο κι ξανανιών'ς.
- Αλήθεια Λευτέρ';
- Αλήθεια μπάρμπα.
- Τι λες μωρέ πιδί μ΄! ιγώ τρόμαξα να πιράσω ιτούτ' τ΄ παλιοζωή, ποιος θα ματατραβήξ' ούλα αυτίνα π' πέρασα!»
Το φθινόπωρο, εκεί γύρω στη γιορτή του Αη Δημήτρη, εγκατέλειπαν το βουνό και κατέβαιναν «στα χειμαδιά» δηλ., στις πεδιάδες, στον κάμπο.
Ενδεικτικό της δύσκολης αυτής ζωής των Σαρακατσάνων είναι το εξής περιστατικό, που βρήκαμε στο βιβλίο του Ευριπίδη Μακρή «Ζωή και Παράδοση των Σαρακατσαναίων»:
«Ου Σπύρου Τζιμιρκιώτ΄ς ήταν γέρουντας. Ου Λευτέρ' Μάστουρας θέλησι να τουν π(ει)ράξ'
- Έμαθις μπαρμπα- Σπύρου;
- Τι πιδί μ΄;
- Βήκι ένα φάρμακο κι ξανανιών'ς.
- Αλήθεια Λευτέρ';
- Αλήθεια μπάρμπα.
- Τι λες μωρέ πιδί μ΄! ιγώ τρόμαξα να πιράσω ιτούτ' τ΄ παλιοζωή, ποιος θα ματατραβήξ' ούλα αυτίνα π' πέρασα!»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου