ΤΡΟΒΑΤΟ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ

Η Αγία Απάντα (ή Αγία Απάντη)

 (Ιστορία, Παράδοση, Πίστη)

 Γράφει ο Παναγιώτης Β. Σαλαγιάννης

Οι πιστοί ανέκαθεν επικαλούνταν τη μεσιτεία της Παναγίας, γιατί τη θεωρούσαν ιδιαίτερα στοργική και συμπονετική. 

Ήταν το στήριγμα, η ελπίδα και η απαντοχή τους και σ’ αυτήν κατέφευγαν για τον πόνο τους, αλλά και για το φόβο του κακού και του θανάτου. 

Γι’ αυτό και της απέδωσαν πολλά υμνητικά επίθετα και υμνητικές φράσεις, όπως Παντάνασσα, Πανάχραντη, Δέσποινα, Θεοτόκο, Θεοτίμητη, Καταφυγή, Πανίλεη, Παυσίπονη, Πονολύτρια, Πλατυτέρα, Άχραντη, Αμόλυντη, Κεχαριτωμένη, Ρόδο Αμάραντο, Ρόδο θείο, Βασίλισσα των Ουρανών, Δρόσο Ουρανία, Θεοδόχο Κιβωτό, Θεόβρυτη Πηγή, Λυχνία θείου Φέγγους, Φιλανθρωπίας Πέλαγος, Άξιον Εστί και πολλά άλλα. 

Της έκτισαν, επίσης, και ναούς και την ονόμασαν μεταξύ άλλων και Γιάτρισσα, Ελεούσα, Σκέπη, Παμμακάριστο, Οδηγήτρια, Σωτήρα, Ευαγγελίστρια, Φανερωμένη, Γοργοεπήκοη, Γρηγορούσα, Ζωοδόχο, Παρηγορήτισσα, καθώς και με πολλές άλλες παρεμφερείς ονομασίες.

    

Ναός, όμως, της Αγίας Απάντας, που αποτελεί προσωνυμία της Παναγίας, υπάρχει μόνο στο Τροβάτο.

Η ονομασία, μάλιστα, αυτή φανερώνει περίτρανα ότι ο λαός μας διαθέτει μεγάλη γλωσσοπλαστική και ονοματοποιητική δύναμη. 

Και η δύναμή του αυτή φανερώνεται ιδίως όταν είναι κυριευμένος από συναισθήματα ευγνωμοσύνης για την αίσια έκβαση κάποιου προοιωνιζόμενου κακού συμβάντος. 

Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της καθιέρωσης του Θεοτοκωνύμιου  

«Αγία Απάντα».

      

Αλλά ας πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή:

 
Στο ΒΔ μέρος του συνοικισμού των Αγίων Θεοδώρων (Απάνω Μαχαλά) βρίσκεται ναΐσκος αφιερωμένος στην Αγία Απάντα, ονομασία που αποτελεί προσωνύμιο της Παναγίας, που της αποδόθηκε από τους Τροβατιανούς, όταν τους έσωσε από βέβαιη καταστροφή.
Ο σημερινός ναΐσκος είναι των μέσων του 20^ου αιώνα και είναι κτισμένος πάνω σε ερείπια μιας παλαιότερης εκκλησίας που από τους Τροβατιανούς ονομαζόταν Αγία Απάντα ή και (Αγιαπάντα).

     Το παλαιότερο εκκλησάκι της Αγίας Απάντας έχει την ιστορία του, που περισσότερο βασίζεται στην παράδοση, το πολύτιμο αυτό θησαυροφυλάκιο του παρελθόντος. Λένε πως κάποια νύχτα, πριν πολλά χρόνια, μία μπάλα χιονιού, τεράστιων διαστάσεων, ξέκοψε από το βουνό, και πιο συγκεκριμένα από την Τσουκασιάκα, και ισοπέδωσε τον Απάνω Μαχαλά. Έντρομοι οι κάτοικοι των άλλων συνοικισμών έτρεξαν στον Απάνω Μαχαλά να δουν τι έγινε και να βοηθήσουν τους συγχωριανούς τους. Δυστυχώς δεν είχε σωθεί κανείς άνθρωπος και κανένα ζώο. Το μόνο ζώο που είχε επιζήσει ήταν ένας κόκορας που ακούστηκε να λαλεί απέναντι από τον Απάνω Μαχαλά, στη θέση Κεραμίδι. Εκεί φαίνεται ότι τον είχε μεταφέρει η μπάλα του χιονιού, χωρίς να μπορεί κάποιος να δώσει πειστική εξήγηση πώς έγινε αυτό. Ο Μαχαλάς ξαναχτίστηκε, αλλά οι κάτοικοι διατηρούσαν στη μνήμη τους, μέσα από τις αφηγήσεις, τη βιβλική καταστροφή που είχε υποστεί ο Μαχαλάς τους.

         Έπειτα από πολλά χρόνια, κάποια μέρα ενός χειμώνα, που είχε πέσει πολύ χιόνι στο  Τροβάτο, οι χωριανοί άκουσαν μια βοή τρομακτική και όλοι, έντρομοι, βγήκαν από τα σπίτια τους και, στρέφοντας τα μάτια τους προς το μέρος από το οποίο ερχόταν η τρομακτική βοή, είδαν να έχει ξεκόψει από την Τσουκασιάκα τεράστια μπάλα χιονιού, να μετασχηματίζεται πολύ γρήγορα σε μια τεράστια χιονοστιβάδα και να κατευθύνεται προς το συνοικισμό των Αγίων Θεοδώρων. Τρόμαξαν οι κάτοικοι και άρχισαν να προσεύχονται και να βγάζουν φωνές απόγνωσης, γιατί έβλεπαν ότι το κακό ήταν αναπόφευκτο. Την ώρα όμως εκείνη, που η τεράστια χιονοστιβάδα πλησίαζε στο συνοικισμό και η καταστροφή του φαινόταν βέβαιη, είδαν έκπληκτοι στο επάνω μέρος του συνοικισμού μια γυναίκα να σηκώνει τα χέρια της και να σταματά την τεράστια χιονοστιβάδα, λίγο πριν μπει στο χωριό και το ισοπεδώσει.
Οι κάτοικοι κατάπληκτοι για την απρόσμενη σωτηρία τους απέδωσαν το θαύμα στην Παναγία, που στην πιο κρίσιμη στιγμή στάθηκε εκεί στην άκρη του χωριού και  τους προστάτευσε, τους έσωσε από την καταστροφή, «απάντησε» το κακό και γι’ αυτό την επονόμασαν Παναγία Απάντα.

      Στο μέρος εκείνο έκτισαν ένα εκκλησάκι που οι χωριανοί το αφιέρωσαν στην Αγία Απάντα.
Η λαϊκή επονομασία Αγία Απάντα ερμηνεύεται ως Προστάτιδα, Σωτήρα (αρχ. Σώτειρα), και οι ντόπιοι, βέβαια, με τη λέξη αυτή εννοούσαν την Παναγία. Στην περιοχή μας το ρήμα απαντάω–απαντώ, από το οποίο παράγεται η λέξη Απάντα,  χρησιμοποιείται μεν με την έννοια του δίνω απάντηση, αποκρίνομαι, συναντώ, ανταμώνω, αλλά και στην τοπική μας διάλεκτο, στην ντοπιολαλιά μας, χρησιμοποιείται και με την έννοια του προστατεύω, διαφυλάσσω, εμποδίζω, απομακρύνω.

    Στο μέρος αυτό, όπου ήταν – κατά την παράδοση – ο πρώτος ναός της  Αγίας Απάντας, κτίστηκε στα μέσα του 20ου αιώνα το σημερινό μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο και πάλι στην Αγία Απάντα, ονομασία, που, όπως προανέφερα, αποτελεί προσωνυμία της Παναγίας.
Το ταπεινό αυτό εκκλησάκι της Αγίας Απάντας διατηρεί στη μνήμη των Τροβατιανών τον απόηχο της παράδοσης και στέκεται εκεί αδιάψευστος μάρτυρας του θαύματος και της σωτηρίας του Απάνω Μαχαλά (Αγίων Θεοδώρων) από την Αγία Απάντα (Παναγία), πριν από δύο και πλέον αιώνες.
Μερικοί, μάλιστα, χωριανοί, κατά καιρούς, μιλώντας για το ναΐσκο της Αγίας Απάντας, τον συνέχεαν με τους Άγιους Πάντες. Επρόκειτο, βέβαια, για ακουστική σύγχυση ή παραφθορά της λέξης Αγια–Απάντα, που επήλθε με την πάροδο του χρόνου.

   Ο ανώνυμος λαός έχει το δικό του τρόπο σκέψης και το δικό του τρόπο έκφρασης, που δεν υπακούει σε κανόνες και θεωρίες που φτιάχνονται σε γραφεία διανοουμένων και υπαγορεύονται από σπουδασμένους. Ο λαός μιλάει με την ψυχή του και την καρδιά του και εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του αυθόρμητα, απλά και ανεπιτήδευτα. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της Αγίας Απάντας του Τροβάτου. Ο γλωσσοπλάστης Τροβατιανός λαός πρόσθεσε στις πάμπολλες μία ακόμη προσωνυμία της Παναγίας, που δεν τη βρίσκουμε πουθενά αλλού, παρά μόνο στο Τροβάτο.