ΤΡΟΒΑΤΟ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ

Η ιστορία της Αποκριάς 

Η αποκριά, έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, αφού μεταμφιέσεις εμφανίζονται γύρω στο 2000 π.Χ. στην Ασία. Στον ελλαδικό χώρο εξαπλώνεται η Διονυσιακή λατρεία από την Αρχαϊκή εποχή και μετά, με διάφορες γιορτές όπως τα Βάκχεια, Κώμοι, Λήναια, Ανθεστήρια. Κάποια στοιχεία τους έχουν παραμείνει αναλλοίωτα με το πέρασμα των χρόνων και τα συναντούμε και σήμερα, μεταξύ των οποίων είναι οι μεταμφιέσεις, οι χοροί και η οινοποσία.

Σε πιο πρόσφατες εποχές, οι μεταμφιέσεις κυριαρχούσαν όχι μόνο στο Βυζάντιο, όπου η απόκρια έπαιρνε πάνδημο χαρακτήρα, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη καθώς και σε άλλους λαούς...

...Ο μεταμφιεζόμενος άλλοτε έπαιρνε μαγική δύναμη για να τη χρησιμοποιήσει για το καλό της παραγωγής και άλλοτε για να ξεγελάσει τα επιβλαβή πνεύματα.

Ωστόσο η συνήθεια αυτή, ήδη από τον 2ο μ.Χ. αιώνα, βρήκε αντίθετη την εκκλησία που έβλεπε σε αυτές τις εκδηλώσεις τη συνέχιση των ειδωλολατρικών εθίμων. Παρ’ όλες όμως τις απαγορεύσεις, οι γιορτές αυτές επιβίωσαν κάτι που ανάγκασε την εκκλησία κατά τα τέλη του 7ου αιώνα να ασχοληθεί με αυτή τη συνήθεια των Βυζαντινών.

Κύρια στοιχεία της Αποκριάς είναι το κέφι, η ευτυχία, οι αστεϊσμοί και προπαντός οι μεταμφιέσεις. Στοιχεία που της δίνουν έναν εντελώς ιδιαίτερο τόνο και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από τις άλλες μέρες του χρόνου.

Ο παραδοσιακός εορτασμός της Αποκριάς κορυφώνεται την τελευταία Κυριακή, την Κυριακή της Τυροφάγου, που λέγεται και Τρανή Αποκριά.

Τις Απόκριες και την Καθαρά Δευτέρα στα χωριά των Αγράφων

"Έτρωγαν, έπιναν, αστειεύονταν, τραγουδούσαν, χόρευαν.."

"Στο σπίτι του μεγαλύτερου σε ηλικία συγγενούς μαζεύονταν αδέρφια, ξαδέρφια, γυναίκες, παιδιά και έτρωγαν οικογενειακός όλοι μαζί το βράδυ της Τυρινής. Κάθε νοικοκυρά ετοίμαζε το φαγητό της, κυρίως πίτες, γλυκά κλπ. χωρίς κρέας κατά το πλείστον γιατί από την προηγούμενη Κυριακή (Κρεατοαποκριές) σταματούσαν να τρώνε κρέας. Έτρωγαν, έπιναν, αστειεύονταν, τραγουδούσαν, χόρευαν μέχρι τα μεσάνυχτα οπότε αντάλλασαν ευχές και έφευγαν για τα σπίτια τους, γιατί μετά τις 12 η ώρα άρχιζε η νηστεία. Οι περισσότεροι από τους πιο πάνω και κυρίως τα παιδιά έρχονταν σε αυτή τη συγκέντρωση μασκαρεμένοι".

" Ακούτε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα
Νηστείες και τριήμερα και προσευχές μεγάλες
Πέθανε ο κρέας πέθανε ψυχομαχά ο τύρος
Ταράζ' ο πράσσος την ουρά κι ο κρόμυδος τα γένια
Και το καδί με την αρμιά πήρε να ξεπαγώνει
Κι αυτός ο χοντρορέπανος μου στρίβει το μουστάκι
Πάρτε τον τρύπιο τον τρουβά και τη σκουρολεπίδα
Και σύρτε στα λακκώματα να μάσετε τσουκνίδια. "

Την επόμενη, Καθαρά Δευτέρα, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τα σπίτια και τα μαγειρικά σκεύη, πάλι οι ίδιες θα ετοιμάσουν πρωϊ-πρωϊ την παραδοσιακή κουλούρα (κλούρα), θα βράσουν τα φασόλια, χόρτα, χαλβά. Οι νέοι αναπαρίσταναν το γύφτικο γάμο με αστεία και πειράγματα μεταξύ τους, χόρευαν, τραγουδούσαν στην πλατεία κρασοπίνοντας μέχρι το βράδυ και τελικώς χώριζαν με ευχές για "Καλή Σαρακοστή" και "Χρόνια Πολλά".

Η «Καθαρά Δευτέρα» είναι η πρώτη μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής και ονομάζεται έτσι γιατί οι χριστιανοί σταματάνε να τρώνε κάθε κρεάτινο φαγητό και αρχίζουν τη νηστεία που έχει διάρκεια σαράντα ημερών όσες και οι μέρες του Χριστού στην έρημο.
Ακόμα και το ψωμί της Καθαράς Δευτέρας (λαγάνα) ζυμώνεται νηστίσιμο σαν τα «άζυμα» της Παλαιάς Διαθήκης . Η λαγάνα κάνει πιο έντονο το νόημα της νηστείας.
 

Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται το πέταγμα του χαρταετού, που συμβολίζει την επιθυμία των ανθρώπων να διώξουν μακριά το κακό. Γι’ αυτό και οι χριστιανοί έβγαιναν στην ύπαιθρο για να τονίσουν την έννοια του καθαρμού και της αλλαγής . Οι νοικοκυρές καθάριζαν το σπίτι για να φύγουν τα κακά πνεύματα.

" Όποιος δεν έπαιξε ποτέ του με χαρταετό,
δεν κοίταξε όσο χρειάζεται ψηλά.
Όποιος δεν ένιωσε την αντίσταση του μεγάλου σπάγκου,
δεν εκατάλαβε τη δύναμη του αέρα.
Κι όποιος δεν εφώναξε με την ευθύνη και την πρωτοβουλία του παιδιού
που βλέπει να κινδυνεύει στο ψηλό μετεώρισμά του ο αετός,
δεν ένιωσε τη χαρά του να τα βγάζεις πέρα μόνος σου με τη Φύση "

Σαρακοστή είναι το διάστημα των σαράντα ημερών που αρχίζει από την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή των Βαϊων.

Η Σαρακοστή του Πάσχα είναι η μεγαλύτερη και αυστηρότερη. Οι σαράντα αυτές μέρες, είναι μέρες αυστηρής νηστείας. Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής οι νοικοκυρές καθάριζαν και ασβέστωναν τα σπίτια και έκαναν διάφορες προετοιμασίες για το Πάσχα.